Gordijnenonderzoek

'Mijn gordijnen staan overdag altijd open', liet Gerlofke Stolte weten aan de Leeuwarder Courant. Op de achterpagina MAAR startten redacteuren een gordijnenonderzoek (Heeft u ze dicht of open?), waar zij op reageerde. Haar neutrale exemplaren doen al 26 jaar dienst. Ze passen bij alles wat Gerlofke in haar huis verandert, en ze is regelmatig in de weer om haar huis passend bij het seizoen aan te kleden.

Haar onlangs aangeschafte kleurrijke bank past met zijn oranje tinten prima in de herfsttaferelen in haar woonkamer. Het licht van kaarsjes maakt de kleur nog dieper. Tegelijkertijd ziet de verslaggever ook dat het bloemendessin voorjaar oproept. 'Elke ochtend als ik 'm zie, maakt hij iets in me los', bekende Gerlofke. Kunnen we ons levendig voorstellen.

Meer nieuws over Gerlofke Stolte stond gisteren - 29 oktober 2013 - in de Leeuwarder Courant.

Resultaat

Een paar maanden geleden vroeg een bekende van me, of ik zijn dochter wilde fotograferen. Hij had het plan opgevat om haar elk jaar - of om het jaar - te laten portretteren door steeds een andere fotograaf. Hij speelde daarmee leentje buur bij Hendrik Kerstens, die zelf zijn dochter fotografeerde door de jaren heen. Met allerlei voorwerpen als hoofddeksel.

Omdat ik het idee heel sympathiek vond, en ook omdat ik als eerste mocht, aanvaardde ik deze opdracht enthousiast. Na een gesprek met het meisje in kwestie besloten zij en ik dat we haar zouden fotograferen in de manege waar ze paardrijles krijgt.

Op een rustige morgen in de vakantie, konden we daar terecht. Ze mocht een paard kiezen, liefst een rustig beest dat niet in de war zou raken door een vrouw met camera. Maar ook een die zelf een beetje fotogeniek was. Daarna reed ze rondjes in de buitenbak, zodat ik een bomenrij als rustige achtergrond had.

Eenmaal uitgereden liet ik haar poseren met cap, zweep en paard. Daarna zonder, binnen op stal. Daar viel het mooiste licht naar binnen en maakte ik dit portret. Iedereen blij.

Nu ben ik heel benieuwd wie over een jaar of twee aan de beurt is en hoe de volgende foto op rij eruit komt te zien!

Tuin in je telefoon

(foto Caroline Penris)

Een telefoon is steeds meer een café waar je je vrienden spreekt of een vakantiebestemming waar je attracties bezoekt. Dus waarom geen tuin, waarin je je terug kunt trekken, vindt Groninger fotograaf/kunstenaar Caroline Penris.

Zelf heeft ze geen tuin, maar ze maakt veel foto’s die de suggestie van een tuin wekken. Bladeren gezien door melkglas, een bos door een beregend raam… Daar wilde ze iets mee doen. 'Ik heb zelf geen tuin, maar heb er wel behoefte aan.'

Ze combineerde dit gegeven met haar verbazing over de manier waarop mensen steeds meer 'ìn hun telefoon' leven. 'Ze gaan er helemaal in op, sluiten zich voor hun omgeving af en wanen zich echt in een andere wereld.' Dus waarom niet in een virtuele tuin.

De mogelijkheden om zo’n denkbeeldige ruimte te maken zijn tegenwoordig groot. Ze kwam een app op het spoor, waarmee ze 'augmented reality' (verrijkte werkelijkheid) toe kan voegen achter allerlei beelden. Makelaars maken bijvoorbeeld gebruik van Q-codes. Wie zo’n zwartwitte blokjescode op een verkoopbord met zijn mobiel of tablet scant, krijgt foto’s van het bewuste huis te zien.

Vogelgeluiden 'Ook met de Layar-app kun je bijvoorbeeld muziek of geluid toevoegen, maar dan mooier. Zonder die lelijke blokjescode.' Zo kan ze haar eigen foto’s gebruiken als toegang tot andere ervaringen: vogelgeluiden of het geknisper van iemand die door dode bladeren wandelt. 'Ik kan de roep van een bosuil laten horen of de grasmaaier bij de buren.'

Ze stelt zich voor dat de groenliefhebber kan kiezen, via een menu. 'De een zit graag met een glas wijn in de tuin, dus daar hoor je het getinkel van ijsblokjes in een glas. De ander hoort liever de wind in de bladeren. Misschien kan ik zelfs filmpjes toevoegen.'

Een aantal weken geleden presenteerde Penris haar idee voor een volle zaal tijdens De Donkere Kamer, een avond over fotografie in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam. Ze was een van drie fotografen die hun plannen mochten ‘pitchen’ om de gunsten (en euro’s) van het publiek te winnen. Dit leverde haar een paar honderd euro op, waarmee ze verder kan bouwen aan haar project.

'Ik zoek een ruimte waarin ik ‘Secret garden’ groter kan exposeren. Als je met meer mensen in de zaal bent en ieder kiest een andere toegevoegde waarde, dan wordt het misschien een park!' Maar ‘Secret garden’ kan ook een boek worden. In dat geval moet Penris nog wel meer foto’s maken, vindt ze. Ze heeft er nu een stuk of dertig. 'Dan heb ik er wel 75 nodig.' 

Ze hoeft er niet ver voor op pad, weet ze uit ervaring. Onlangs stond ze in een bushokje en door het glas zag ze een mogelijkheid. 'Overal loop ik te kijken: Is hier een tuin? Een pand in verval… ik moet er altijd even heen. Zelf neem ik niets mee, maar maak gebruik van de situatie.'

Vitrage, zeil, doek, glas, al dan niet bewasemd of nat… Alles kan dat filter vormen waar Penris naar op zoek is. 'Dat door laagjes kijken is echt van mij. Zo kijk ik al jaren en die manier heb ik echt gecultiveerd.' Dat is ook te zien in haar andere series als ‘Autofocus’ en ‘Street poetry’. Een stukje glas-inlood in een kerk is voldoende. Onlangs deed zelfs een oorlogsmonument in Berlijn nog dienst als ‘tuin’. 'Op zo’n moment gaat het idee van monument even aan mij verloren.'

Wie nieuwsgierig is kan via www.penris.com al een kijkje nemen in de tuin-in-aanleg.

Dit artikel verscheen vrijdag 18 oktober in Freed, de culturele bijlage van de Leeuwarder Courant.

Nogmaals 'Art Fairs'

(foto Dolph Kessler)

Wanneer is iets kunst? Dat is een vraag waarover kunstenaars en publiek behoorlijk in discussie kunnen gaan. Fotograaf Dolph Kessler draagt met 'Art fairs revisited' een steentje bij.

In 1998 exposeerde Tracy Emin in Londen een onopgemaakt bed, met in de lakens vlekken veroorzaakt door drank en lichaamsvocht, met naast het bed overvolle asbakken, restanten van porno en aanverwante zaken. Toen de suppoost even weg was, maakten twee jonge Chinese kunstenaars van de gelegenheid gebruik voor een kussengevecht. Ze gebruikten het bed als trampoline.

Bij een expositie van kunstenaarsmeubelen van Paul Beckman in Museum Boijmans van Beuningen gebruikten een jongen en een meisje een sculptuur dat 'duidelijk het aanzien had van een keurig opgemaakt bed', om daarop 'hun natuurlijke wil met elkaar te doen', zo verhaalde Gerard Reve later.
Dit voorbeeld en nog enkele werden zondag aangehaald door kunstcriticus Huub Mous, bij de opening van de foto-expositie van Dolph Kessler in Kunstruimte Wagemans in Beetsterzwaag. 'Het tentoonstellen is kunst aan het worden. En omgekeerd: kunst wordt de kunst van het tentoonstellen.' Iets soortgelijks constateert hij in de foto's van Kessler. 'Er tolt iets rond in deze foto's. zoals in kunst van onze tijd al heel lang iets aan het rondtollen is.'

Tussen 2006 en 2009 fotografeerde Kessler wereldwijd op belangrijke kunstbeurzen, zoals Frieze Art Fair in Londen en Art Dubai. Hij richtte zich toen op theatrale interactie tussen de tentoongestelde werken, galeriehouders en publiek. Dit resulteerde in het boek 'Art fairs'.

In Beetsterzwaag toont hij het vervolg op dit project: 'Art fairs revisited'. Dit keer beperkte Kessler zich tot kunstbeurzen in Nederland en Art Brussel en verlegde hij zijn focus. Al bij zijn eerste project was hem opgevallen dat in de opbouw en afbraak van de beurzen soms spontane installaties ontstonden. Onbedoeld worden soms kleine of grote kunstwerken gecreëerd met een link naar moderne kunst.

'Hij was er vanaf de eerste minuut, waarin nog geen kunst in beeld is en de lege stands hun zijwanden verwachtingsvol als open armen lijken uit te spreiden voor de werken die onderweg zijn. Vervolgens wordt die leegte langzaamaan gevuld met kisten en in noppenfolie verpakte werken', schrijft Robbert Roos (hoofdcurator van Kade in Amersfoort) in zijn bijdrage aan het boek.

Soms twijfelde Kessler zelf. Zoals bij een ruimte met opgestapelde pallets. 'Ik liep er langs en wist niet zeker of dit een kunstwerk was of niet. Toen ik later terugkwam, was er een boekwinkel ingericht.'

En dan dat kunstwerk dat bestaat uit twee stoelen en een rood, een zwart en een blauw vlak. Zo op het eerste gezicht stonden hier dozen die nog uitgepakt moesten worden. 'Toen ik na vier dagen - aan het eind van de beurs - nog eens passeerde had iemand er die voorste doos tegenaan gezet. Daarvan heb ik een foto gemaakt.'

'Art fairs revisited' bestaat uit twee delen. Het eerste bevat 41 stillevens. Na de bijdrage van Roos volgt een tweede deel waarin wel mensen figureren. Zij zijn degenen die de stand inrichten of ontmantelen. Handelingen die erg op elkaar lijken, alleen door minuscule aanwijzingen van elkaar te onderscheiden, zoals de rode stickertjes van 'verkocht'. (zie foto)

Dit verhaal stond woensdag 16 oktober in de Leeuwarder Courant.

Frisse foto

Na een paar dames, kreeg ik vorige week weer een heer voor de lens in mijn kleine fotostudio in de Blokhuispoort. Ruben Heidema van Idefix effectieve overtuiging.

Wil je ook een frisse profielfoto laten maken? Maak dan een afspraak met me via 06-15436349 of kijk voor informatie op www.profielfotodag.nl.

Controversieel klontje

(foto Alejandro Chaskielberg)

Dit verhaal heeft zaterdag 5 oktober in de Leeuwarder Courant gestaan en is terug te vinden op www.dekrantvantoen.nl:

Een klontje in de koffie, een schepje op de aardbeien. Suiker is zo gewoon, daar staat nauwelijks meer een mens bij stil. Maar suiker is niet zonder controverse.

Neem een product, verdiep je in de historie, duik in de productie, verwerking en distributie, en ziedaar: de globalisering heeft ineens een gezicht. Dat is de gedachte achter ‘The sweet and sour story of sugar', onderdeel van fotomanifestatie Noorderlicht in Groningen.

De geschiedenis van de suikerproductie is verre van zoet. Zij wordt getekend door kolonisatie, slavenhandel en machtstrijd. Zeker tot de middeleeuwen gold suiker als een luxeproduct. Vorsten die met hun rijkdom wilden pronken, gebruikten het. Toen de Europese grootmachten de wereld veroverden, raakte suiker wereldwijd verspreid.

Slavenhandel is onlosmakelijk met suiker verbonden. Na de verovering van de Amerika's werden slaven ingezet voor een zo goedkoop mogelijke productie. De prijzen daalden en de middenklasse kreeg toegang tot suiker, dat gold als medicijn en werd gebruikt bij feestelijke aangelegenheden. Na de industriële revolutie daalden de prijzen nog verder en kwam suiker binnen het bereik van de grote massa.

Jaarlijks wordt er wereldwijd 170 miljoen ton suiker geproduceerd. Naar verwachting is dat in 2019 gestegen naar 205 miljoen ton door de bevolkingsgroei, stijgende welvaart in ontwikkelingslanden en de trek naar de stad. Want stadsbewoners eten nu eenmaal meer snoep en kant-en-klaarmaaltijden, en daar zit relatief veel suiker in.

‘The sweet and sour story of sugar', te zien in de oude suikerfabriek in Groningen, gaat over heden en verleden, en vertelt het verhaal zowel door Nederlandse als door Braziliaanse, Surinaamse en Indonesische ogen. Deze landen waren in het verleden door koloniale banden met elkaar verbonden. Nederland vormde het centrum waar het suiker uit de overzeese gebiedsdelen samenkwam en werd verhandeld.

Sinds het begin van deze eeuw hebben deze landen ieder een andere weg ingeslagen. De productie in Brazilië neemt jaar naar jaar toe, terwijl de suikersector in Nederland in gevaar is. Op plantages in Suriname is het stil geworden. In Indonesië worstelen producenten met de groeiende vraag naar suiker. Een nieuwe tijd heeft nieuwe winnaars en verliezers gebracht.

Indonesië

In de afgelopen tien jaar is Indonesië veranderd van een suikerexporterend land naar een grote importeur. Met een bevolking van 240 miljoen inwoners – met een snel veranderend voedingspatroon - is het land de grootste suikerconsument van Zuidoost-Azië. Om de lokale boeren te beschermen mag alleen rauwe suiker worden geïmporteerd voor verwerking tot geraffineerde suiker voor de voedsel- en drankproductie. De productie van kristalsuiker blijft zo gereserveerd voor de suikerrietkwekers.

Maar vorig jaar zijn er vergunningen afgegeven om kristalsuiker te maken van geïmporteerde rauwe suiker, om aan de groeiende vraag te voldoen. Dat betekent een scheur in het systeem, die grote gevolgen kan hebben voor boeren die het al niet gemakkelijk hebben.

Brazilië

In 1974 was Brazilië het eerste land ter wereld dat alcohol (ethanol) gebruikte als alternatieve brandstof voor auto's. Tegenwoordig rijden bijna alle auto's in het land op deze biobrandstof. Enorme gebieden zijn veranderd in een ‘groene woestijnen'. Suikerriet is dubbel en dwars een winstgevend gewas en het maakt het land ongevoelig voor ontwikkelingen op de oliemarkt. De welvaart groeit, er ontstaat een middenklasse.

Maar in het noorden van het land lijkt de tijd stil te staan. In de heuvels waar machines niet uit de voeten kunnen en geoogst wordt met de hand, werken rietkappers onder barre omstandigheden. Hoewel de slavernij werd afgeschaft (laat, in 1888) was in 1993 een kwart van de rietkappers tussen zeven en zeventien jaar. De Verenigde Naties constateerden in 2004 dat tussen de 25.000 en 40.000 Brazilianen als ‘slaven' werken. Onofficieel zijn dat er waarschijnlijk meer.

Suriname

Suiker lijkt nooit een rol te hebben gespeeld in de geschiedenis van Suriname. Plantages zijn de afgelopen eeuw overwoekerd door het oerwoud, de hele industrie is ingestort. Toch heeft de suiker sporen achtergelaten.

Rond 1650 introduceerden de Britten suikerplantages in Suriname, inclusief slavernij. De lokale indianenstammen werden te zwak beoordeeld om het zware werk te doen. Na de tweede Engels-Nederlandse oorlog nam Nederland het wingewest over in ruil voor Nieuw Amsterdam (New York). Op dat moment woonden er al Portugese Joden die het noorden van Brazilië waren ontvlucht, toen dat werd overgenomen door de Portugezen. Hollandse Joden sloten zich bij hen aan, evenals Franse Hugenoten en Duitse Joden, oorspronkelijk uit Rusland en Polen.

Na de afschaffing van de slavernij werden de slaven op de plantages vervangen door contractarbeiders, voor een groot deel afkomstig uit Brits-Indië (hindoestanen) en Indonesië (moslims). Hoewel de overheid meende raciale problemen tegen te moeten gaan met wetten en gescheiden wijken, mengden de verschillende bevolkingsgroepen zich welwillend met elkaar.

Nederland

Voor de Fransen Nederland innamen, was Amsterdam het centrum van de handel in suiker. Maar net als met de bankencrisis leidde speculatie tot een crash, de import van ruwe suiker uit de koloniën stopte en Napoleon verbood de handel tussen Nederland en afzetmarkt Engeland.

Het gevolg was dat Nederlanders zich in bietenteelt gingen verdiepen. Dat was te allen tijde een duurder proces dan suiker winnen uit suikerriet. De bietenindustrie is altijd beschermd met tarieven, wetten en importbeperkingen. Tot 2006, toen Europa bepaalde dat het anders moest. De gegarandeerde prijs voor suiker werd verlaagd met 36 procent.

Zo'n vijfduizend boeren stopten met de bietenteelt, en drie van de vijf fabrieken sloten. Alleen die in Hoogkerk (Groningen) en Dinteloord (Noord-Brabant) bleven bestaan. De productie daalde van 1,1 miljoen ton per jaar naar iets onder 1 miljoen ton, nog steeds hoger dan het quotum van 805.000 ton per jaar.

‘The sweet and sour story of sugar' is onderdeel van Fotomanifestatie Noorderlicht ‘Twenty'. De tentoonstelling is nog t/m 13 okt te zien in de oude suikerfabriek in Groningen, di t/m zo, 11-18 u, routebeschrijving op www.noorderlicht.com. ‘The sweet and sour story of sugar' is bovendien een lijvig boek 260 blz., €44,50

Nieuw gezicht

De profielfotostudio is weer geopend. Afgelopen week kwamen er verschillende belangstellenden in mijn cel in de Blokhuispoort. Een van hen was Christine Cusiël, die haar keuze uit het aanbod snel had gemaakt. Heel fijn ook, als je zo'n makkelijke glimlach hebt, die altijd goed zit.

De andere klanten hebben nog niet laten weten welke foto hun voorkeur heeft. Zij duiken hier later wel op.