Warzone

Warzone is een van de hoofdexposities van fotomanifestatie Noorderlicht 2010. Op initiatief van de gelijknamige stichting samengesteld, nu ook met een kloek boek. De presentatie was afgelopen zaterdag, met een debat tussen voormalig oorlogsfotograaf Jeroen Kramer, Jaus Müller (Afghanistan-correspondent van NRC Handelsblad), Désirée Verweij (hoogleraar militaire ethiek aan de Nederlandse Defensie Academie) en Hans Achterhuis (emeritus hoogleraar filosofie).

Hans Achterhuis leidde het gesprek in met hoofdpunten uit zijn bijdrage aan het boek Warzone, the battlefield of peacekeeping. Oorlog of conflict is zo oud als de mensheid. Van nature innerlijke remmingen weerhouden de mens ervan zijn medemens te doden, maar door alcoholgebruik, dwang of zelfs een zeker 'spelelement' kan deze remming wegvallen.

Achterhuis constateert dat zonder deze institutionele en mentale drempels de mensheid een soort glijbaan naar steeds meer geweld creëert. 'In veel gebieden van onze huidige wereld bevinden wij ons helaas al lange tijd op deze glijbaan', luidde zijn verdrietige conclusie.

Onder leiding van Erik Akkermans sprak het viertal vervolgens over de rechtvaardiging van oorlog en de manier waarop we over oorlog worden ingelicht (middels fotografie). Achterhuis: 'Eigenlijk was het enige voorbeeld van 'gerechtvaardigd' de Tweede Wereldoorlog.' In andere gevallen was de strijd wel te begrijpen, maar nog niet te rechtvaardigen.

De conclusie van Jeroen Kramer - die uit persoonlijke motieven de oorlogsfotografie afzwoer - werd in elk geval gevoelsmatig door iedereen onderschreven, en door de fotografie in Warzone onderstreept: 'Oorlog is shit.'

Kijken

Kijken valt niet mee. Dat hebben we laatst geleerd in de masterclass van Noorderlicht, van masters Francis Hodgson en Adriaan Monshouwer. Uit welke elementen is een beeld opgebouwd? Hoe verhouden ze zich tot elkaar? Welke symbolische betekenis hebben ze? Beide docenten gaven voorbeelden om ons te leren zien. Een andere fotokenner die doceert over kijken is Hans Aarsman. Met zijn rubriek in de Volkskrant en het boekje 'Ik zie ik zie'.

Hierin staat een verzameling columns, eerder gepubliceerd onder de noemer 'De Aarsman Collectie' in reeds genoemde Volkskrant. Door een uitsnede uit elke foto leidt hij de kijker door het verhaal achter het beeld. Hij stelt vragen over de manier waarop de fotograaf te werk is gegaan, of over de gemoedstoestand van het onderwerp. Echt antwoorden geeft hij niet, die zijn er ook niet. Zijn bespiegelingen zijn soms grappig, soms verontwaardigd of verdrietig, maar altijd heel persoonlijk. Het is groot plezier om met hem naar foto's te kijken.

Op 't randje

Het is soms balanceren op het randje van inbreken, maar dat maakt urban exploring (urbex fotografie) spannend. Dat heb ik gemerkt, afgelopen dinsdag toen ik mee mocht met André Miedema en Caroline Penris. We bezochten een klooster aan de Belgische grens dat lachwekkend eenvoudig te betreden was via een kapot raam. Het hele complex bestond uit drie verdiepingen: kamers met wastafels, kantoren, een kerk, wasruimtes, recreatiezalen en een binnentuin. Op de zolderverdieping kwamen we zelfs een groot vertrek tegen met een al niet meer complete opnamestudio.

We vonden raadselachtige pasfoto's, verschillende afdrukjes van dezelfde personen nog met een paperclip eraan. Alsof hier dossiers waren weggehaald waar de foto's uit gevallen waren. Kledinghaakjes met namen erbij als in een kinderdagverblijf, tafels met kopjes en koffiezetapparaten, een altaar met een paars kleed, vazen waarin nog verdroogde bloemen stonden... Een rare wereld waarvan we spontaan begonnen te fluisteren.

Het is interessant om te zien welke series foto's beide fotografen uit hetzelfde gebouw haalden: André laat een reportage-achtige benadering zien, met een voorkeur voor muren. Caroline heeft haar eigen thema's en op haar site komen 'Tomtom en Ariadne' en 'Lost property' uit het bewuste klooster. Haar idee van 'geheugenverlies bij dingen' spreekt me wel aan.

Ik schoot zelf ook foto's - van hen en voor mezelf. Terug te vinden onder 'overig' op mijn site. Caroline en André maken overigens deel uit van Lucix en zij exposeren nog tot eind oktober in het atrium van de Leeuwarder Courant, als satelliet van Noorderlicht.

Vraagteken

(foto Arend Loerts)

Waarom kon directrice Germa van Heerbeek van de Kunstuitleen geen Friese fotografen vinden om te exposeren tijdens Noorderlicht? Wat is er mis met deze foto van Arend Loerts, die ik had voorgedragen? Prachtig licht, een weinig aanstootgevend onderwerp... En zo heeft hij nog enkele solo-onderwerpen met minimaal licht een mysterieus karakter meegegeven: een bol knoflook, een artisjok, een vijg.

De textuur van de voorwerpen komt heel mooi tot z'n recht. De zachte, neutrale tinten passen in een modern interieur. De grote afdrukken en dito zwarte lijsten maken het af.

Arend doet met zijn eigen galerie/werkplaats mee als satellietlocatie tijdens Noorderlicht, maar hij is wat lastig te vinden. In de Kunstuitleen zou hij meer aandacht hebben gekregen. En die verdient hij.

Precisiewerkje

Akiko Ikeda doet het heel precies en dat maakt haar werk zo bijzonder (boekje Their site, your sight). Ze snijdt delen uit foto's, maar laat ze met de voet vast zitten in het tijdschrift waar ze uit komen. Door ze rechtop te zetten en opnieuw te fotograferen met een andere achtergrond, lijkt het of personen tot leven komen, dieren weglopen bij de tekst en of gebouwen niet van papier maar driedimensionaal zijn. Uit een poppenhuis.

Tijdens een workshop die ik zal geven in Natuurmuseum Fryslân - in het kader van de expositie Buitenbeentjes - ga ik met kinderen dezelfde techniek toepassen. Ik ben benieuwd of we een olifant vinden die aan kindervoetjes snuffelt. Of een surfer die voortraast over de koffietafel. Dit voorbeeld vond ik in elk geval al grappig, en dat voor vijf minuten zoekwerk in een IKEA-gids. Niet eens het meest geschikte tijdschrift, want het papier is wat aan de dunne kant. Reisgidsen, glossy's, die moeten we hebben...

Er bovenop

(Inge Hondebrink en Francis Hodgson)

Letterlijk en figuurlijk heeft Francis Hodgson ons met de neus op de feiten gedrukt. Tijdens de masterclass van Noorderlicht (deel I, 9 t/m 12 sept 2010) dook hij met een loep op prints om te zien of de printer zijn werk goed had gedaan. Hij hield ons voor dat we als fotograaf verantwoordelijk zijn voor alle facetten van onze fotografie. Van de voorbereidende werkzaamheden als het verzamelen van kennis tot het samenstellen van een serie. Van alle elementen in het beeld tot het bestuderen van een tijdschrift waarin je het werk wilt publiceren.

Streng doch rechtvaardig bekeek hij een aantal portfolio's van enkele van de dertien deelnemers. Ik hoorde bij de gelukkigen en legde hem mijn serie 'De stad, het werk en de burgemeester' voor. Hij viel over de manier waarop sommige foto's op naast elkaar liggende pagina's net niet lijnden en over enkele te kleine beelden. 'Als je ze kleiner hebt gemaakt, waren ze kennelijk minder belangrijk. Dus dan liever minder foto's van meer belang of meer pagina's zodat je ze allemaal goed kan bekijken.'

Als adviezen had hij beter te letten op belichting (op plaatsen waren foto's overbelicht en dat leidt af) en me niets aan te trekken van de chronologische volgorde. 'Dit is een fotoboek, geen jaarverslag.' Hij oordeelde dat hij er veel van opstak over het democratisch proces in Nederland. Dat een burgemeester ook maar een gewoon mens is die de dag door moet komen en dat ik goed had laten zien 'dat dit soms best saai is'.

Hoewel het boek me 'in de steek liet', vond hij het 'very interesting'. 'Very nice and not at all dull. I like it very well.' Jippie.


















Nog steeds te koop voor €10.

Slow start

(foto André Miedema)

Met de opening van de expositie van Het Blauwe Uur ben ik zondag mijn tocht door Noorderlicht 2010 begonnen. Natuurlijk wilde ik ook even zien hoe mijn eigen foto's hingen in het Natuurmuseum en dus ben ik daar die zelfde dag nog even naar binnen gewandeld. Ik ben tevreden. Even een tikje met de hamer tegen een spijker zo hier en daar en dan hangt alles recht...

Gisteren (maandag) opende collectief Lucix zijn expositie 'Veranderend landschap' in het atrium van de Leeuwarder Courant aan de Sixmastraat. Een groep fotografen uit Groningen en omgeving, die elkaar kennen door een eerdere groepstentoonstelling en die besloten vaker met elkaar te exposeren. Uiteraard is dat geen slecht idee, een collectief bereikt soms meer dan een individuele fotograaf. Bovendien heb je als groep de nodige massa te bieden en dat kan weer aandacht in grotere ruimtes opleveren.

Maar ik kreeg niet de indruk dat de leden van Lucix elkaar verder versterken. Ieder doet zijn eigen ding en soms is dat rond een thema, maar verder bespreken ze elkaars werk niet. Er is onderling dus weinig kritiek en naar het zich laat aanzien ook niet veel selectie om tot het sterkste eindresultaat te komen. Een collega opperde dat Noorderlicht misschien toch ballotage moet toepassen voor de satellieten. Tja, aan de andere kant is het ook wel aardig diversiteit te zien en daar je oordeel over te kunnen vormen. Er zitten wat aardige beelden tussen, maar echte uitschieters zaten er voor mij niet bij. Al vond ik het intrigerend me even te verdiepen in het werk van André Miedema, een urbex fotograaf die graag een kijkje neemt in verlaten (en vervallen) gebouwen.

Achterstand

(foto Lucien Meye)

Jongens, wat is het lang geleden dat ik een bericht heb toegevoegd aan dit blog! Vakantie en drukte voor Noorderlicht hebben daar van alles mee te maken. Ik had me nog voorgenomen vanuit Schotland berichtjes toe te voegen, maar omdat we niet de beschikking hadden over internet en daarvoor naar een café moesten, bleef er van dat voornemen weinig over. Dat ga ik deze week snel goed maken. Te beginnen bij het volgende commentaar op de tentoonstelling van Het Blauwe Uur, een collectief van autonomie fotografen, merendeels afgestudeerd aan de Fotoacademie Amsterdam. De leden exposeren in Tresoar te Leeuwarden, satellietlocatie van Noorderlicht.

Tresoar heeft een mooie expositieruimte, die volledig is benut door de groep. Ook de gang, de entree en de diverse ruimtes in de leeszaal hangen vol foto's. Soms zijn series van fotografen met elkaar gemengd en hangt er hier eens één, en daar nog een andere uit dezelfde serie. Maar dit is niet consequent toegepast, sommige groepjes foto's zijn bij elkaar gebleven zoals 'Tartan holiday' van Mike Harris. In dit laatste werk herkende ik veel van mijn zojuist genoten vakantie in Schotland, wat het even leuk maakte ernaar te kijken.

Persoonlijk vind ik die splitsing van series niet bevorderlijk voor de rust in een expositie. Bovendien belemmert het de mogelijkheid om foto's onderling te vergelijken en te zien of een serie consistent is opgebouwd. Niet doen, zou ik zeggen. Daar komt bij dat het niveau van fotografie heel uiteenlopend is en dat maakt het hier en daar moeilijk er een mooi geheel van te maken. Zeker als de ene print met punaises in de expositiewand is geprikt, en andere juist een bijzondere techniek op metaal heeft gebruikt.

Uiteraard valt niet te verwachten dat autonome fotografen werk maken dat op elkaar lijkt, en dus spreekt het ene meer aan dan het andere. Zo wandel je van intieme naaktportretten van vrouwen op middelbare leeftijd, gemaakt door Quintalle Nix tot 'spelletjes' met gekleurd licht in beweging van Petra van Velzen. De op dit blog al eerder vermelde Rianne van Duijnhoven 'bevalt' me omdat haar modefotografie de documentaire fotografie dicht benadert. En de mysterieuze beelden van Lucien Meye nemen je mee in zijn geheugen, naar al dan niet waar gebeurde herinneringen.