24 juli 2010

Congo













(© Collectie KMMA Tervuren: foto Flamand, s.d.)

In 1885 stichtte de Belgische koning Leopold II een privédomein langs de loop van de Congo-rivier. In de loop van de jaren moest hij met Portugal de nodige grensconflicten uitvechten. Onder zijn leiding werden natuurlijke bossen gehakt om andere gewassen te verbouwen in monocultuur. De inlandse bevolking werd tewerkgesteld ten behoeve van de ivoor- en rubberhandel en velen verloren daarbij hun leven. Een 'beschavingsmissie' bracht de vooruitgang in deze 'barbaarse wereld'. Fotografen voelden zich aangetrokken door 'annexatie' en legde die vast.

Ter gelegenheid van de vijftigjarige onafhankelijkheid van Kongo toont Noorderlicht twee exposities. De eerste duurt tot en met 8 augustus en bevat een selectie uit het historische materiaal van deze eerste fotografen, gemaakt door Carl de Keyzer en Johan Lagae. Van 14 augustus t/m 3 oktober is recent werk van Carl de Keyzer te zien.

De samenstellers konden uit ruim 40.000 negatieven kiezen en wisten zich tot 80 beelden te beperken, veelal foto's die nooit eerder vertoond zijn. Gek genoeg ontstaat een veelzijdig beeld. Niet alleen gruwel, zoals de man met de afgehakte handen, die - toch geketend! - geportretteerd is. Of zoals de gevangenen die een termietenheuvel vernietigen, terwijl ze met ketenen en halsbanden aan elkaar vast zitten.

In de afwisseling zie je een vrouw die haar enkelbanden laat verwijderen gezeten op een verhoging in een smidse. Een trotse vrouw in een geïmproviseerde studio van een stoel voor een hangend doek dat volledig te zien is. Met een soort luchtigheid passeren olifantspoten die hangen te drogen aan een waslijn, een vrouw die een antilopenjong voedt met een fles en een 'humoristische optocht' waarin mensen zijn verkleed als olifanten met juten zakken als poten.

De hardheid van het leven is terug te vinden in 'Dhr Sillye tijdens een koortsaanval', gelegen op een eenvoudig bed met zijn foxhond in de boog van zijn arm. Vrijwel in dezelfde houding ligt een lijk in ontbinding, midden op een pad in het oerwoud. En sommige foto's lijken onschuldig, maar hebben een dubbele bodem. De tuin van de gouverneur in Engelse stijl, met op de voorgrond een standbeeld van een jagende godin Diana lijkt lieflijk, maar wat moest er gebeuren om hier zo'n tuin aan te leggen? En al die mensen die wachten op de aankomst van een boot? Staan zij daar allemaal voor zich, of zijn de Congolezen er om de bagage te dragen van die paar blanken, gekleed in wit?

Het is mooi dat in de selectie zowel vrouwen als mannen te zien zijn, dat er balans zit in natuur, industrie en straatbeeld. Bijzonder ook, dat deze foto's zijn gemaakt. Nu - ruim een eeuw later - blijft toch een gevoel hangen dat 'de blanke' beter meende te weten en zo nodig zijn stempel op het land en de mensen moest drukken. Wetend hoe het land (en het Afrikaanse continent) er nu voor staat, dan zie je dat vele (goede) bedoelingen gedoemd waren te mislukken.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten